દેશભરમાં દૂધ અને ખાદ્ય તેલના ભાવ આસમાને પહોંચી રહ્યા છે. જૂન 2021થી દૂધના ભાવમાં પ્રતિ લિટર 13 રૂપિયાનો વધારો થયો છે. દૂધ ઉપરાંત દહીં, ચીઝ, છાશ જેવા ડેરી ઉત્પાદનો પણ મોંઘા થઈ રહ્યા છે. આ જ સમયે, સપ્ટેમ્બર 2023થી ખાદ્ય તેલના ભાવ પણ સતત વધી રહ્યા છે. તેમના ભાવમાં પ્રતિ લિટર 10થી 20 રૂપિયાનો વધારો થયો છે. જોકે, કઠોળ, ફળો અને શાકભાજીના ભાવમાં ખાસ વધારો થયો નથી, જેના કારણે લોકોને થોડી રાહત મળી છે.

આરબીઆઈના મતે, સરેરાશ ફુગાવો નિયંત્રણમાં છે, પરંતુ કેટલીક વસ્તુઓના ભાવ આગની જેમ વધી રહ્યા છે. ખાસ કરીને, મગફળી, સરસવ અને સૂર્યમુખી તેલના ભાવ આસમાને છે. છેલ્લા એક વર્ષમાં ખાદ્ય તેલ સૂચકાંકમાં 25 પોઈન્ટથી વધુનો ઉછાળો આવ્યો છે. તે જ સમયે, ડેરી ઉત્પાદનોના સૂચકાંકમાં પણ 30 પોઈન્ટનો વધારો થયો છે. જોકે, અનાજ, ખાંડ, કઠોળ અને શાકભાજીના ભાવમાં ઘટાડાથી લોકોનો ઉત્સાહ ઉંડો રહ્યો છે.

ખાદ્ય તેલમાં સૂર્યમુખી તેલનો ભાવ ૧૩૦થી રૂ. ૧૫૯.2 રૂપિયે કિલો, સરસવ ૧૫૨થી રૂ. ૧૭૦.૮ રૂપિયે કિલો અને મગફળી ૧૮૨થી રૂ. ૧૯૦.૪ રૂપિયે કિલો મળી રહ્યું છે. કઠોળમાં અડદ ૧૧૭ રૂપિયે કિલો, મગ  ૧૧૧.૧ રૂપિયે કિલો, મસૂર ૮૭.૭ રૂપિયે કિલો અને ચણા ૮૬.૩ રૂપિયે કિલો મળે છે . ડેરીમાં ઇન્ડેક્સ ૧૨૨થી વધીને ૧૫૨.૧ પોઈન્ટ થયો છે,.

દૂધ અને તેલ મોંઘા થવાના કારણો

દૂધ: ઉનાળામાં દૂધનું ઉત્પાદન ઘટે છે, જ્યારે માંગ વધે છે. વધુમાં, ડેરી કંપનીઓના સંગ્રહ અને પરિવહન ખર્ચમાં પણ વધારો થાય છે. ૨૦૨૨-૨૩માં દેશમાં ૨૩૦.૫૮ મિલિયન ટન દૂધનું ઉત્પાદન થયું હતું, પરંતુ માથાદીઠ ઉપલબ્ધતા માત્ર ૪૫૯ ગ્રામ/દિવસ છે.

ખાદ્ય તેલ: લોકો હવે રિફાઇન્ડને બદલે શુદ્ધ તેલ (રાયસ, મગફળી) ખરીદી રહ્યા છે. એપ્રિલમાં પામ તેલની આયાતમાં 53 ટકાનો ઘટાડો થયો હતો, પરંતુ ભારત હજુ પણ વિશ્વનો 7મો સૌથી મોટો તેલ આયાતકાર દેશ છે. ૨૦૦૧માં માથાદીઠ વપરાશ ૮.૨ કિલોગ્રામ પ્રતિ વર્ષ હતો, જે ૨૦૨૪માં વધીને ૨૩.૫ કિલોગ્રામ થયો.

ફળો અને શાકભાજીના ભાવ સ્થિર રહેવાના કારણો

આ વખતે પાક સારો થયો છે, જેના કારણે અનાજ અને કઠોળના ભાવ સ્થિર છે. ઉનાળાની ઋતુમાં લીલા શાકભાજી અને ફળોનો પુરવઠો વધે છે, જેના કારણે પુરવઠાની ઋતુ દરમિયાન ભાવમાં વધારો થતો નથી. ઉપરાંત, આ વખતે સરકારે ડુંગળી સહિત અન્ય ખાદ્ય ચીજવસ્તુઓનો પૂરતો સ્ટોક રાખ્યો છે.

સપ્લાય ચેઇન પ્રભાવિત થવાને કારણે કિંમતો વધી શકે છે

જવાહરલાલ નહેરુ યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ પ્રોફેસર અરુણ કુમારે જણાવ્યું હતું કે, ઉનાળાની ઋતુમાં દૂધ ઉત્પાદકતા ઓછી હોય છે. કારણ કે ઉનાળામાં પશુઓની દૂધ આપવાની ક્ષમતા ઓછી થાય છે, જે ભાવમાં વધારો થવાનું કારણ હોઈ શકે છે. બીજું, ખાદ્ય તેલના ભાવ ઉત્પાદન પર આધાર રાખે છે. ભારતમાં ખાદ્ય તેલની ઉત્પાદકતા ઓછી છે, જેના કારણે ભાવમાં વધારો થઈ શકે છે. જોકે હાલમાં સરેરાશ ફુગાવો નિયંત્રણમાં છે, પરંતુ વૈશ્વિક બજારમાં ઘણી અનિશ્ચિતતા છે. પુરવઠા શૃંખલા પ્રભાવિત થવાને કારણે ભવિષ્યમાં ભાવમાં વધારો થઈ શકે છે.