મહાકુંભમાં ભક્તોની ભીડ સતત વધી રહી છે. દેશભરના સેલિબ્રિટીઓથી લઈને સામાન્ય નાગરિકો પણ પ્રયાગરાજ પહોંચી રહ્યા છે અને પવિત્ર ડૂબકી લગાવી રહ્યા છે. જેમાં આજે અંબાણી પરિવાર પણ મ્હાકુમ્ભમાં ડૂબકી લગાવવા પહોંચી ગયો છે. ત્યાં પહોંચતા ભક્તો સંતો અને ઋષિઓને પણ મળી રહ્યા છે અને તેમના આશીર્વાદ મેળવી રહ્યા છે. પણ શું જાણો છો કે દેશમાં નવા અખાડા કેવી રીતે બને છે

મહાકુંભમાં અખાડા

મહાકુંભમાં, શ્રદ્ધાના પ્રતીક ગણાતા અખાડાને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. ઋષિઓ અને સંતોના સમૂહને અખાડા કહેવામાં આવે છે. અખાડા ભારતીય ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક પરંપરાઓનો એક ભાગ રહ્યા છે, જેનો મૂળ ઇતિહાસ પણ ખૂબ જૂનો છે. હાલમાં દેશમાં કેટલા અખાડા છે?

અખાડા શું છે?

અખાડા એ સાધુઓનો એક સમૂહ છે જે શાસ્ત્રોની સાથે સાથે યુદ્ધ કળામાં પણ નિપુણ છે. શાહી શોભાયાત્રા, હાથીઓ અને ઘોડાઓનો શણગાર, ઘંટનો અવાજ, નાગા-અખાડાઓના પરાક્રમો અને તલવારો અને બંદૂકોનું ખુલ્લું પ્રદર્શન આ અખાડાઓની ઓળખ છે. ભારતમાં અખાડાઓનો ઇતિહાસ સેંકડો વર્ષ જૂનો છે. આ અંગે સંતો માને છે કે અખાડાઓનો જન્મ શાસ્ત્રોમાં ન માનતા હોય તેવા લોકોને શસ્ત્રો દ્વારા મનાવવા માટે થયો હતો.

અખાડાઓની શરૂઆત કોણે કરી?

હવે મનમાં પ્રશ્ન થાય કે આ અખાડાની શરૂઆત કોણે કરી? શાસ્ત્રો અનુસાર, આદિ શંકરાચાર્યએ સદીઓ પહેલા બૌદ્ધ ધર્મના વધતા પ્રસારને રોકવા અને મુઘલોના આક્રમણથી હિન્દુ સંસ્કૃતિને બચાવવા માટે અખાડાઓની સ્થાપના કરી હતી. 8 મી સદીમાં આદિ શંકરાચાર્યએ શૈવ, વૈષ્ણવ અને ઉદાસીન સંપ્રદાયોના સાધુઓ માટે 13 માન્ય અખાડાઓની સ્થાપના કરી હતી. જેમાં ઋષિમુનિઓને યોગ, આધ્યાત્મિકતા અને શસ્ત્રો પણ શીખવવામાં આવે છે.

નવા અખાડા કેવી રીતે બનાવી શકાય?

એવો કોઈ ઉલ્લેખ નથી કે જરૂર પડ્યે નવા અખાડા ન બનાવી શકાય પરંતુ અખાડાઓની પોતાની વ્યવસ્થા હોય છે, તેથી કોઈ પણ સાધુ અખાડા બનાવી શકતા નથી. બધા 13 અખાડાઓનું સંચાલન અખિલ ભારતીય અખાડા પરિષદના પ્રમુખ દ્વારા કરવામાં આવે છે. તેથી, નવા અખાડા શરૂ કરવા માટે તેમની સંમતિ મેળવવી અને ધર્મના રક્ષણ માટે તેની જરૂરિયાત જોવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જે લોકો અલગ અલગ અખાડાઓનું નેતૃત્વ કરે છે તેમને મહામંડલેશ્વર કહેવામાં આવે છે.

શૈવ સંન્યાસી સંપ્રદાયના ૭ અખાડા

• પંચાયતી અખાડા મહાનિર્વાણિ - દારાગંજ પ્રયાગ (ઉત્તર પ્રદેશ)

• પંચ અટલ અખાડા - ચોક હનુમાન, વારાણસી (ઉત્તર પ્રદેશ)

• પંચાયતી અખાડો નિરંજની - દારાગંજ, પ્રયાગ (ઉત્તર પ્રદેશ)

• તપોનિધિ આનંદ અખાડા પંચાયતી - ત્રંબ્યકેશ્વર, નાસિક (મહારાષ્ટ્ર)

• પંચદશનામ જુના અખાડા - બાબા હનુમાન ઘાટ, વારાણસી (ઉત્તર પ્રદેશ)

• પંચદશનામ આવાહન અખાડો- દશાશ્વમેઘ ઘાટ, વારાણસી (ઉત્તર પ્રદેશ)

• પંચદશનામ પંચ અગ્નિ અખાડા - ગિરિનગર, ભવનાથ, જૂનાગઢ (ગુજરાત)

બૈરાગી વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના ૩ અખાડા

• દિગમ્બર અણી અખાડા- શામળાજી ખાખચોક મંદિર, સાંભર કાંથા (ગુજરાત)

• નિર્વાણી અણી અખાડા- હનુમાન ગડી, અયોધ્યા (ઉત્તર પ્રદેશ)

• પંચ નિર્મોહી અણી અખાડા- ધીર સમીર મંદિર બંસીવટ, વૃંદાવન, મથુરા (ઉત્તર પ્રદેશ)

ઉદાસીન સંપ્રદાયના ૩ અખાડા

• પંચાયતી મોટા ઉદાસી અખાડા- કૃષ્ણનગર, કીટગંજ, પ્રયાગ (ઉત્તર પ્રદેશ)

• પંચાયતી અખાડા નવ ઉદાસીન - કનખલ, હરિદ્વાર (ઉત્તરાખંડ)

• નિર્મલ પંચાયત અખાડા- કનખલ, હરિદ્વાર (ઉત્તરાખંડ)